Ileż mają zalet! Można w nich zmieścić „wszystko” co jadalne, a nieomal zawsze są niezwykle smaczne i pełnowartościowe pod wigledem żywieniowym. Podaje się je w tym samym naczyniu, w którym były zapiekane, np. w żaroodpornym, grubym szkle lub na ślicznym, porcelanopodobnym, ogniotrwałym półmisku; można je też zapiekać w prodiżu. Na zapiekankę składają się: coś z węglowodanów, a więc ziemniaki, kasze, makarony, kluski; coś z białka, czyli mięso (można dodać pozostałości z gotowania, pieczenia, duszenia lub resztki nieco przeuhniętych czy zbyt tłustych wędlin) albo jaja, a prawie zawsze ser, i to może być stary, wyschnięty, utarty na tarce lub serki topione. A jako uzupełnienie zapiekanek trzeba podać surówki lub warzywa gotowane albo napój warzywny (kwas burakowy, sok pomidorowy, z marchwi itp.).
A teraz warto samemu popracować twórczo, bo przecież chodzi u kulinarną Sztukę! Podamy przykład zapiekanek klasycznych.
Zapiekanka po włosku
1łyżka oleju, 2 cebule, natka, 1 łyżka koncentratu pomidorowego, kostka bulionowa, 2 parówki, sól, pieprz, papryka, 1/2 paczki makaronu (np. spaghetti, łazanki), tłuszcz, 25 dag sera, wiórki masła
Tłuszcz rozgrzać i przesmażyć na nim cebule. Potem dodać 2 łyżki pociętej drobno nożyczkami nałki pietruszki, a następnie koncentrat pomidorowy i kostkę bulionową, rozpuszczoną w szklance wody. Do tego sosu dodać obrane z osłonek, pokrajane w plasterki parówki i przyprawić do smaku solą, pieprzem, papryką. Przykryć i na maleńkim ogniu dusić 30 minut, uważając, żeby nie przypalić. Makaron włożyć do wrzącej, osolonej wody (2—4 I). Spaghetti wkłada się powoli, by w miarę, jak mięknie we wrzątku, samo się zwijało i opadało do wody. Po ok. 30 minutach gotowania makaron będzie gotowy. A w tym czasie zetrzeć żółty ser na tarce. Prodiż lub szkło żaroodporne nasmarować tłuszczem. Na dnie naczynia ułożyć ugotowany, odcedzony, przelany zimną wodą i dobrze odcieknięły makaron (połowę). Na to dać połowę przygotowanego sosu z dodatkami oraz 1/3 sera. Znowu makaron (reszta) i reszta sosu. A na wierzchu posypać resztą sera i rozłożyć kilka wiórków masła dla aromatu. Wsławić do nagrzanego do 200°C piekarnika. Zapieka się ok. 15 minut, tj. aż się ser zarumieni, a makaron będzie odstawał od brzegów naczynia. Prodiża nigdy się nie nagrzewa, ale włącza do sieci wtedy, gdy już ma się w nim piec.
Zapiekanka z kaszy jęczmiennej
1 szklanka kaszy, 1 łyżeczka masła, włoszczyzna, 1—2 łyżki oleju, sól, pieprz, bazylia, 2 cebule, bułka tarta, 1 / 2 szklanki sera
Kaszę przebrać, wypłukać, wsypać do 2 szklanek wrzącej wody. Dodać łyżeczkę masła, soli do smaku, zagotować i albo wstawić pod poduszkę (zawinąć rondelek w gazetę i kocyk), albo wypiec w ciepłym piekarniku. Włoszczyznę umyć, obrać, opłukać, zetrzeć na dużych oczkach tarki i podsmażyć na oleju (10 min), mieszając, by się nie przypaliła. Dodać soli, pieprzu, a także sproszkowanego majeranku lub bazylii. Cebulę posiekać, przesmażyć na rumiano na tłuszczu i wymieszać z gotową kaszą. A następnie do żaroIpornego naczynia, natłuszczonego olejem i obsypanego bułką tartą, wkładać warstwę kaszy i warstwę jarzynek. Na wierzchu rozsypać kilka garści sera żółtego tartego lub plasterki serka topionego. Zapiec na złoty kolor. Podawać z sosami, np. pomidorowym lub grzybowym.
